Elementler benzer özelliklerine göre sınıflandırılırlar.Elementlerin benzer özelliklerine göre sınıflandırılmasıyla oluşturulan tabloya
periyodik cetvel denir. Periyodik cetvelde, elementler artan atom numaralarına göre dizilmiş ve benzer özellikteki elementler alt alta gelmiştir. Periyodik cetvele periyodik tablo ya da periyodik çizelge de denir. Periyodik cetveli oluşturan yatay sıralara periyot adı verilir.
Yatay sıralarda atom numaraları arttıkça, elementlerin fiziksel ve kimyasal özellikleri değişir. Periyodik cetveldeki düşey sütunlara
grup denir.
Aynı gruptaki elementler benzer kimyasal özellikler gösterir.Periyodik cetvelde 8 tane A ve 8 tane B olmak üzere 16 tane grup vardır. Periyodik cetvel 18 sütundan oluşur. B gruplarından üç tanesi birden 8B olarak isimlendirilir.
Periyodik cetveldeki ilk sütuna 1A grubu denir.Son sütunu ise 8A grubu oluşturur.1 A grubu elementlerine alkali metaller adı verilir.
Hidrojen 1 A grubunda olduğu hâlde alkali metaller grubuna girmez. 7 A grubu elementlerine halojenler, 8A grubu elementlerine soy gazlar adı verilir.
Grup ve Periyodun BulunmasıBir elementin atom numarası biliniyorsa, bu elementin grup ve
periyodu bulunabilir.
Elementlerin Sınıflandırılması
Elementler, metaller, ametaller, yarı metaller ve soy gazlar olmak üzere sınıflara ayrılır.
Metallerin Genel Özellikleri
Periyodik çizelgenin sol tarafında bulunurlar.
Parlak ve serttirler.
Şekil verilebilirler, tel veya levha hâline gelebilirler.
Oda sıcaklığında katı hâlde bulunurlar. Civa (Hg) hariç.
Elektriği ve ısıyı iyi iletirler.
Bileşik oluştururken elektron verirler. Elektron verince (+) pozitif yüklü olurlar.
Kendi aralarında bileşik oluşturmazlar.
Ametallerin Genel Özellikleri
Periyodik çizelgenin sağ tarafında bulunurlar.
Mat görünüşlüdürler.
Vurulunca kırılabilirler, şekil verilemezler.
Grafit hariç elektrik ve ısıyı iyi iletmezler.
Oda sıcaklığında brom sıvı, karbon, kükürt ve bor katı, diğerleri gaz hâldedir.
Metallerle yaptıkları bileşiklerde (–) negatif yüklüdürler.
Kendi aralarında bileşik oluşturabilirler.
Yarı Metaller
Periyodik çizelgede metallerle ametalleri ayıran zig-zag çizginin sağ ve solunda bulunurlar.
Bazen metal, bazen ametal özellik gösterirler.
Bor, silisyum, germanyum, arsenik, antimon, tellür, polonyum ve astatin yarı metallerdir.
Soy Gazlar
Kararlı yapıya sahiptirler. Elektron alma ve verme eğilimleri yoktur.
Başka maddelerle reaksiyona girmezler.
Oda sıcaklığında gaz hâlde bulunurlar.
Periyodik çizelgenin en sağında bulunurlar.
Periyodik tablonun ortasında yer alan
B Grubu elementlerine geçiş elementleri denir. Bunların içinde ağır metaller bulunur.
Element kütlelerinin akb cinsinden gösterilmesi:
Periyodik tabloda elementlerin kütleleri yazılırken izotopları da göz önünde bulundurulur. Bir elementin kütlesi, izotop kütleleri göz önüne alınarak hesaplanır.
1-Mitoz Bölünme (Aynı Hücreler Oluşturan Bölünme) :
Bütün canlılarda 2n kromozomlu vücut hücrelerinde görülen ve bir hücreden iki hücre oluşturan bölünme şekline mitoz bölünme denir.
Mitoz bölünme s
a) Mitoz Bölünmenin Özellikleri :
1- Bütün canlılarda görülür.
2- 2n kromozomlu vücut hücrelerinde görülür.
3- 2n kromozomlu bir hücreden 2n kromozomlu iki hücre oluşur.
4- Bölünme sonucu oluşan iki hücre aynı kalıtsal bilgiye (DNA’ya) yani kromozom yapısına sahiptir ve birbirinin tıpa tıp aynısıdır.
5- Yaşam boyu devam eder. (Zigotun oluşumundan, ölüme kadar devam eder).
6- Bölünme sonucu oluşan hücrelerin kromozom sayısı değişmez, sabit kalır.
7- Tek hücrelilerde çoğalmayı, çok hücrelilerde büyümeyi, gelişmeyi, yıpranan dokuların onarılmasını ve ölen hücrelerin yerine yenilerinin yapılmasını sağlar.
8- Tür içinde çeşitlilik oluşturmadan (kalıtsal özellikleri değiştirmeden) türün devamını sağlar.
9- Mitoz bölünme başlamadan önce hücre bölünmeye hazırlık dönemi (interfaz) geçirir.
10- Çekirdek bölünmesi (karyokinez) ve sitoplâzma bölünmesi (sitokinez) olarak iki aşamada gerçekleşir.
b) Mitoz Bölünmenin Aşamaları :
Mitoz bölünme, birbirini takip eden çekirdek bölünmesi ve sitoplâzma bölünmesi olarak iki aşamada gerçekleşir. Hücre bölünmeye başlamadan önce (iki mitoz bölünme arasında) bölünmeye hazırlık dönemi geçirir. (Bu döneme interfaz denir. İnterfaz safhası, mitoz bölünmenin safhalarından değildir).
Bölünmeye hazırlık döneminde (İnterfaz Döneminde) :
1- Hücre büyür ve bölünme büyüklüğüne ulaşır.
2- Hücredeki kalıtsal (genetik) madde iki katına çıkar, (DNA yani) kromozomlar kendini eşler, bir kromozomdan iki(kardeş = homolog) kromatit oluşur.
3- Yaşamsal faaliyetler hızlanır. (ATP, mRNA, tRNA, rRNA, protein sentezi gibi).
4- Sentrozom kendini eşleyerek sentriolleri oluşturur. (Sentrioller kendini eşler).
1- Çekirdek Bölünmesi (Karyokinez) :
Hücredeki, canlının kalıtsal özelliklerini taşıyan kalıtsal yapının yani kromozomların (DNA’nın) ikiye ayrılmasını sağlayan bölünmeye çekirdek bölünmesi denir. Çekirdek bölünmesi bitki ve hayvan hücrelerinde aynı şekilde gerçekleşir.
Çekirdek bölünmesi birbirini takip eden (profaz, metafaz, anafaz, telofaz olmak üzere) dört safhada (bölümde=dönemde=evrede) gerçekleşir.
I. Safha (I-Profaz) :
1- Kromatin iplikler kısalıp kalınlaşarak kromozomları oluştururlar.
2- Kromozomlar (iki kromatitli yapı) boyuna bölünerek kardeş (Homolog) kromatitleri oluşturur.
3- [Sentrioller zıt kutuplara çekilir ve aralarında iğ iplikleri oluşur].
4- [Kromatitler birbirlerine bağlanır. Kromatitlerin birbirlerine bağlandığı noktaya sentromer denir].
5- [Çekirdek zarı ve çekirdekçik erimeye başlar (kaybolur)].
II. Safha (II-Metafaz) :
1- Kromozomlar, (sentromerlerinden iğ ipliklerine tutunur ve) hücrenin ekvator düzlemine dizilirler.
2- Kromozomları oluşturan kromatitler ikiye ayrılır.
[Kromozomların sentromerleri ikiye bölünür ve kromatitler birbirlerinden tamamen ayrılır].
3- [Ayrılan kromatitler sentromerlerinden iğ ipliklerine tutunur].
4- [Erimeye başlayan çekirdek zarı ve çekirdekçik kaybolur].
III. Safha (III-Anafaz) :
1- (İğ iplikleri kısalır ve) Ayrılan (homolog=eş) kromatitler zıt kutuplara çekilir.
2- Zıt kutuplara çekilen (kardeş) kromatitlere kromozom denir.
3- [Kardeş kromatitler (kromozomlar) kutuplara ulaştığı anda anafaz tamamlanır][.
IV. Safha (IV-Telofaz) :
1- Zıt kutuplara çekilen kromozomlar (kromatitler) incelip uzayarak kromatin iplikleri oluşturur.
2- Çekirdek bölünmesi tamamlanır ve aynı kalıtsal bilgiye sahip yani aynı kromozomlara sahip iki çekirdek oluşur.
3- Sitoplâzma bölünmesi başlar.
4- [İğ iplikleri kaybolur].
5- [Çekirdek zarı ve çekirdekçik oluşur].
6- [Profazın tam tersi şeklinde gerçekleşir].
2- Sitoplâzma Bölünmesi (Sitokinez) :
Sitoplâzmanın ikiye ayrılmasını sağlayan bölünmedir. Çekirdek bölünmesi (telofazda) tamamlandıktan sonra sitoplâzma bölünmesi başlar.
Çekirdek bölünmesi bitki ve hayvan hücrelerinde aynı şekilde gerçekleşirken sitoplâzma bölünmesi farklı şekilde gerçekleşir.
Hayvan hücrelerinde, sitoplâzma bölünmesi boğumlanma ile gerçekleşir. Çekirdek bölünmesinin üçüncü (anafaz) evresinde hücre ortadan boğumlanmaya başlar, (telofaz)dördüncü evrenin sonunda ise boğumlanma tamamlanınca sitoplâzma bölünmesi tamamlanmış olur.
Bitki hücrelerinde sitoplâzma bölünmesi orta lamel (ara plak = ara bölme = ekvatoral plak) oluşması sayesinde gerçekleşir. Çekirdek bölünmesinin dördüncü (telofaz) evresi sonunda hücrenin orta kısmında orta lamel oluşur, orta lamel kenarlara doğru uzar ve sitoplâzma bölünmesi gerçekleşir. Sitoplâzma bölünmesi sonucu hücre zarı ve hücre çeperi oluşur. (Orta lamel kalınlaşır, iki yanında hücre duvarı ve hücre zarı oluşur).
NOT : 1- Mitoz bölünme sonucu hücre sayısı artar, kromozom sayısı sabit kalır.
2- Mitoz bölünme zigotun oluşumu ile başlar ve ölüme kadar devam eder.
3- Mitoz bölünmede çekirdek bölünmesinden sonra sitoplâzma bölünmesi gerçekleşmezse çok çekirdekli hücreler oluşur. Çizgili kas hücreleri çok çekirdekli hücrelerdir.
4- Mitoz bölünme sonucu oluşan hücreler ancak belli olgunluğa (bölünebilme büyüklüğüne) ulaştıktan sonra tekrar mitoz bölünme gerçekleştirebilirler.
5- Mitoz bölünme sonucu oluşacak hücre sayısı 2n formülü ile bulunur. Bu formülde n, bölünme sayısıdır.
6- Mitoz bölünme, eşeysiz üremenin temelini oluşturur.
7- İnsanlarda mitoz bölünme farklı hızlarda gerçekleşir.
• 20 – 25 yaşlarına kadar, embriyo ve çocukluk döneminde mitoz bölünme hızlı gerçekleşir. Mitoz bölünme sonucu üretilen hücre sayısı, ölen hücre sayısından fazla olur ve bu nedenle bu yaşlara kadar büyüme gerçekleşebilir
• 40 – 45 yaşlarına kadar mitoz bölünme hızı azalır (yavaşlar). Mitoz bölünme sonucu üretilen hücre sayısı ile ölen hücre sayısı birbirine yakındır ve bu nedenle bu dönemlerde büyüme gerçekleşmez.
• 40 – 45 yaşlarından sonra mitoz bölünme hızı daha da azalır (yavaşlar). Mitoz bölünme sonucu üretilen hücre sayısı, ölen hücre sayısından daha azdır. Bu nedenle bu dönemlerde buruşukluk, yaralarda geç iyileşme, kamburluk, saç beyazlaması, ciltte lekelenmeler oluşur.
8- Bitki ve hayvan hücrelerinde mitoz bölünmenin üç önemli farklılığı vardır. Bunlar;
1- Bitki hücrelerinde sitoplâzma bölünmesi orta lamel oluşumu ile hayvan hücrelerinde ise boğumlanma ile gerçekleşir.
2- Hayvan hücrelerinde iğ ipliklerinin oluşmasını sentrioller, bitki hücrelerinde ise kutup başlıkları saplar. (Kutup başlıkları, sitoplâzmadaki proteinlerden oluşur).
3- Hayvan hücrelerinde sentrozom eşlemesi görülürken bitki hücrelerinde görülmez. Kromozom ve Özellikleri :
Hücre, hücre zarı, sitoplâzma ve çekirdek olarak üç kısımdan oluşur. Hücredeki yaşamsal faaliyetleri yöneten, kontrol eden ve hücreye ait kalıtsal (genetik) bilgileri bulunduran yönetim merkezi çekirdektir.
Çekirdek, çekirdek zarı, çekirdek öz suyu, çekirdekçik ve kromatin iplik olmak üzere dört kısımdan oluşur. Hücredeki kalıtsal bilgilerin tamamı çekirdekteki kromatin ipliklerde bulunur. (Kromatin iplikler aslında birer DNA molekülüdür sarmalıdır).
Kromatin iplikler hücre bölünmesinden önce kısalıp kalınlaşarak kromozomları oluştururlar. Kromozomlar, hücredeki kalıtsal (genetik) bilgilerin tamamını taşıyan yapılardır. Kromozomlar hücre bölünmesinden önce kendini kopyalayarak (eşleyerek) iki iplik oluşturur. Oluşan ipliklerden her birine kromatit denir. Bir kromozom iki kromatitten oluşur.
Hücre bölünmesinde bir hücreden iki hücre oluşur. Kromozomların kendini kopyalaması (eşlemesi) sonucu oluşan kromatitlerden her biri, hücre bölünmesi sonucu oluşan hücrelere geçer ve hücreye geçen kromatitlere artık kromozom denir. Böylece bölünme sonucu oluşan hücreler aynı kromozomu taşıdıkları için aynı kalıtsal (genetik) bilgilere sahip olurlar.
Canlıların sahip olduğu (canlı vücudunda bulunan) hücreler kromozom sayısına göre diploit (2n) kromozomlu hücreler (vücut hücreleri) ve haploit (n) kromozomlu hücreler (üreme hücreleri) olarak iki çeşittir.
Canlıların vücut özelliklerini belirleyen ve 2n kromozomlu olan hücrelere vücut hücreleri veya diploit (2n) kromozomlu hücreler denir. İnsanların vücut hücrelerinde 2n=46 kromozom bulunur.
Canlılarda üreme olayını gerçekleştiren ve n kromozomlu olan hücrelere üreme hücreleri veya gametler veya haploit (n) kromozomlu hücreler denir. İnsanların üreme hücrelerinde (yani sperm ve yumurta hücrelerinde) n=23 tane kromozom bulunur.
• Her canlı türünde bulunan kromozom sayısı sabittir.
• Her canlı türünde bulunan kromozomlar farklı kalıtsal (genetik) özellikler taşır.
• Kromozom sayısı canlı türünü ya da canlının gelişmişliğini belirlemez. (Canlı türünü ya da canlıların gelişmişliğini kromozom sayısı değil, kromozomların üzerinde bulunan genler belirler).
• Kromozom sayıları aynı olan canlılar farklı gelişmişlik düzeyine sahiptirler. (Kromozomlar farklı kalıtsal (genetik) özellik taşıdığı için).
NOT : 1- Bazı canlıların kromozom sayıları
Canlı Türü KromozomSayısı (2n)
Solucan 2
Ayçiçeği 34
Keçi 60
Sirke Sineği 8
Sinek 12
Maymun 42
At 64
Pirinç 12
Soğan 16
| |
S-1) Şekil bunumadığı için soru kaldırılmıstır.
S-2)Bir çıkrıkta büyük silindirin yarı çapı 0,6 m, küçük silindirin yarı çapı ise 0,3 m’ dir. 180 N kuvvet uygulanarak ne kadarlık yük çıkarılır?
A)360 B)180 C)60 D)90
S-3)Yapısında sadece tek çeşit atom bulunduran maddelere ne ad verilir?
A)Bileşik B)Karışım C)Element D)Çözelti
S-4) Aşağıdakilerden hangisi fiziksel bir değişmedir?
A)Kömürün yanması B)Suyun buharlaşması C)Demirin paslanması D)Şekerin yanması
S-5)Aşağıdaki elementlerden hangisi Altın elementinin sembolüdür?
A)Ag B)Ar C)Al D)Au
S-6) Orjin noktasında bulunan bir cisme sağa doğru 8N ve 9N’luk kuvvetler,sola doğru 4N’luk kuvvetler etki etmektedir.Bileşke kuvvetin yönü ve büyüklüğü kaç N’dur?
A)21N sağa doğru B)21N sola doğru C)13N sağa doğru D)13N sola doğru
S-7)Aşağıdakilerden hangisi nötral bir atomdan elektron uzaklaştırılması ile meydana gelir?
A)Pozitif iyon B)Negatif iyon C)Ayıraç D)AsitS-8)Saniyede 500 joule’luk işi yapan makinenin gücü kaç kilowatt’tır?
A)500 B)50 C)0.05 D)0.5
S-9) Kuvvet birimi aşağıdakilerden hangisidir?
A) Pascal B) Newton C) Joule D) Watt
S-10)
I.Metallerin çoğu periyodik çizelgenin sol tarafında bulunur.
II.Oksijen atomu bir ametal olup periyodik çizelgenin sağ tarafında bulunur.
III.Demir ve bakır elementleri ametal sınıfına girer.
IV. Soy gazlar periyodik çizelgenin en son gurubunda (8A) bulunur.
Yukarıda belirtilen yargılardan hangileri yanlıştır?
A. Yalnız I B. II ve III C.Yalnız III D. III ve IV
CEVAPLAR:
1-B 2-A 3-C 4-B 5-D 6-C 7-A 8-D 9-B 10-C
Atomlar niçin bileşik oluştururlar?
İki ya da daha fazla sayıda elementin kimyasal bağlarla bir araya gelmeleri sonucunda meydana gelen saf maddelere bileşik denir.
Bileşiklerdeki elementleri bir arada tutan bağlar oldukça güçlüdürler, kolay koparılamazlar.
Atomlar, soy gazlar gibi kararlı yapıya ulaşmak isterler.
Soy gazlar en kararlı elementlerdir. Oda sıcaklığında tek atomlu, renksiz ve gaz halindedirler. Son yörüngelerindeki elektron sayısı sekizdir.
Atomlar son yörüngelerindeki elektron sayılarını sekize tamamlamak için ya elektron alış verişine girerler yada kovalent bağda olduğu gibi elektronları ortaklaşa kullanarak tamamlarlar.
İyonik Bağ
Metal ve ametal atomları arasında elektron alış verişi sonucu oluşan bağa iyonik bağ denir.
Elektrik ile yüklü atomlara iyon denir.
Elektron kaybeden atomlar pozitif yüklü iyonları, elektron kazanan atomlar ise negatif yüklü iyonları oluşturur.
Sodyum atomu 2311Na , 11 elektrona sahiptir. Elektron dağılımı 2, 8, 1 şeklindedir.
Sodyum atomu diğer elementlerle bileşik oluşturursa, son yörüngesindeki bir elektronu kaybederek pozitif yüklü iyon oluşturur.
Klor atomunun (17CI) elektron sayısı 17’dir. Elektron dağılımı 2, 8, 7 şeklindedir. Klor atomu bir elektron alarak son yörüngesindeki elektron eksiğini gidermiş olur. Bu arada elektron kazandığı için de negatif yüklü iyon oluşturur.
1-Aşağıda kimyasal bağlarla ilgili verilenlerden hangisi
yada hangileri doğrudur ?
I .Ametal atomları arasında kovalent bağ vardır.
II .Atomlar yük bakımından kararlı hale geçerken kimyasal
bağ oluştururlar
III. İyonik yapılı bileşiklerin sulu çözeltileri elektrik akımını
iletirler.
A) yalnız I B) I , II
C) I , III D) I , II , III
2-Aşağıda atom numarası ve elektron sayısı verilen atomlardan
hangisi anyon halindedir ?
Atom No Elektron sayısı
A) 18 18
B) 16 18
C) 11 10
D) 3 2
3- CxH8 + YO2 ______ 3CO2 +ZH2O
Denkleştirilmiş tepkimesine göre X ,Y ,Z kat sayıları kaçtır?
X Y Z
A) 3 1 4
B) 5 2 1
C) 2 3 4
D) 3 5 4
4-Magnezyum oksijenle tepkimeye girdiğinde magnezyum oksit
bileşiği oluşuyor. tepkimeye giren magnezyum 24 gram oluşan
bileşik 40 gram olduğuna göre tepkimeye giren oksijenin ürüne
oranı nedir ?
A) 1,2 B) 0,8
C) 0,4 D) 0,2
5-I .İyonik veya kovalent yapılı olması
II .Sulu çözeltilerinin elektrik akımını iletmeleri
III. Turnusol kâğıdının rengini değiştirmesi
Yukarıda verilenlerden hangileri tuzların ortak
özelliklerindendir ?
A) yalnız I B) yalnız III
C) I ve II D) II ve III
| Dökümanı bilgisayarınıza indirmek için buraya tıklayınız. |
